Inflacja

Ceny usług i produktów stale się zmieniają, rosnąc i spadając wraz z przemianami zachodzącymi na rynku. Ważnym aspektem gospodarki jest inflacja, która reguluje ceny rynkowe oraz wpływa na wartość pieniądza. Skutki inflacji są odczuwalne nie tylko dla inwestorów, ale także całego społeczeństwa. Inflacja nie zawsze jest zjawiskiem negatywnym, gdyż może wpłynąć również na spadki cen. Czym jest inflacja, jak się ją mierzy i jakie są jej rodzaje?

Co to inflacja?

Z pojęciem inflacji spotkał się pewnie każdy, jednak nie każdy zdaje sobie sprawę, na czym polega to zjawisko. Najprostsza definicja określa inflację jako wzrost cen za produkty i usługi, przy jednoczesnej stracie wartości pieniądza. Inflacja zachodzi wtedy, gdy zmiany cen następują w sposób ciągły i długotrwały, a nie w wyniku jednorazowego zdarzenia. Utrata wartości pieniądza nie oznacza jednak, że zmienia on swoją faktyczną wartość, formę czy nominał. Zwiększone w wyniku inflacji ceny towarów sprawiają, że za tą samą gotówkę, można kupić mniej produktów niż dotychczas. Dlatego tak ważne jest, aby inflacja została zachowana na stabilnym poziomie, gdyż wszystkie wahania odbijają się na sytuacji gospodarczej.

Przyczyny inflacji

Żeby nastąpiła inflacja, wzrost cen musi wynikać z długofalowych zmian na rynku. Krótkoterminowe wahania cenowe z powodu czynników ekonomicznych, jak na przykład wzrost kosztów transportu z powodu podwyżki cen paliw, nie są przyczyną inflacji. Chodzi tu głównie o nieprawidłowo prowadzoną politykę pieniężną oraz złe zarządzanie budżetem państwa, co w dalszej perspektywie jest naturalnym czynnikiem powodującym inflację. Oprócz tego najważniejsze przyczyny inflacji wynikają z:

• nadmiernej podaży pieniędzy,
• wzrostu kosztów produkcji spowodowanych skokami cen surowców,
• wydatków państwa niewspółmiernych do otrzymywanych wpływów,
• nadmiernego popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego,
• szybkiego wzrostu płac oraz zwiększenia środków pieniężnych na cele społeczne i świadczenia socjalne,
• nieprawidłowo zorganizowanej i zarządzanej gospodarki.

Banki Centralne starają się tak kontrolować politykę pieniężną, aby utrzymać inflację na zrównoważonym poziomie. Zbyt duże wahania cen na rynku mogłyby niekorzystnie wpłynąć na całą gospodarkę, a także mieć odzwierciedlenie w skutkach społecznych.

Skutki inflacji

Inflacja jest nieoderwalnym elementem gospodarki i nie można jej całkowicie wyeliminować, ajedynie kontrolować. Najlepszą sytuacją jest utrzymanie inflacji na stabilnej pozycji, gdyż wahania cen mogą powodować poważne konsekwencje dla polityki pieniężnej. Warto jednak zaznaczyć, że inflacja może mieć zarówno negatywne, jak i pozytywne skutki. Do najważniejszych z nich zalicza się:

• brak zaufania do wartości pieniądza,
• negatywny stosunek do oszczędzania i inwestowania,
• spadek zainteresowania kredytami, pożyczkami i innymi produktami finansowymi,
• trudności w regulowaniu popytu i podaży,
• osłabienie eksportu,
• wzrost ceny usług konsumpcyjnych,
• pogorszenie warunków życia, szczególnie osób mniej zamężnych.

Wysoka inflacja oprócz negatywnych skutków może również korzystnie wpływać na społeczeństwo. Mobilizuje między innymi do racjonalnego gospodarowania budżetem czy zwiększa świadomość na temat konieczności oszczędzania.

Rodzaje inflacji

Podział inflacji zależy od jej przyczyn oraz czynników napędzających wahania cen na rynku. Najczęściej spotyka się rodzaje inflacji sklasyfikowane według tempa wzrostu, nasilenia oraz skutków ekonomicznych. Do najważniejszych rodzajów inflacji, które mają najpoważniejsze konsekwencje dla gospodarki, należą:

• Inflacja tłumiona – ceny kontrolowane są odgórnie, co zaburza równowagę między popytem a podażą. Wymusza to gromadzenie oszczędności, a co za tym idzie, odkładanie inwestycji w czasie.
• Inflacja galopująca – szybki wzrost cen, który może sięgać nawet kilkudziesięciu procent w skali roku. Prowadzi do błyskawicznego spadku wartości pieniądza, co wiąże się z koniecznością wprowadzenia antyinflacyjnej polityki pieniężnej.
• Hiperinflacja – bardzo wysoki wzrost cen, który utrzymuje się przez kilka miesięcy i może doprowadzić do załamania gospodarki. Hiperinflacja może być spowodowana deficytem budżetowym i skutkuje całkowitym spadkiem wartości pieniądza. Stan taki jest niebezpieczny dla gospodarki i prowadzi do pogorszenia nastrojów społecznych.
• Deflacja – jest przeciwieństwem inflacji i oznacza długotrwale utrzymujący się spadek cen. Może być spowodowana recesją gospodarczą i ograniczeniem popytu. Wbrew pozorom, deflacja jest zjawiskiem niekorzystnym i może prowadzić do wzrostu poziomu bezrobocia, zmniejszenia produkcji oraz osłabienia gospodarki rynkowej.

Klasyfikacja inflacji jest znacznie szersza, dlatego można jeszcze wyróżnić takie typy jak inflacja krocząca, pełzająca, popytowa, kosztowa, kredytowa czy inflacja jawna i ukryta.

Pomiar inflacji

Gospodarka rynkowa musi być stale kontrolowana, aby zapobiegać niekorzystnym zmianom ekonomicznym. W tym celu stosuje się pomiar inflacji na określonej grupie dóbr, reprezentujących ogół poszczególnych produktów i usług. Zmiana indeksu cen mierzona jest w sposób procentowy i obejmuje roczny okres pomiarowy. Do określana tendencji wzrostowych stosowana jest inflacja bazowa, na podstawie której prognozuje się możliwe wzrosty cen w aspekcie średnio i długoterminowym. Wskaźnik inflacji bazowej mierzony jest na podstawie danych zebranych przez GUS, natomiast prognozy wzrostu cen opracowywane są przez NBP.

Inflacja w Polsce

Zadaniem NBP jest utrzymanie gospodarki na zrównoważonym poziomie, poprzez odpowiednie zarządzanie polityką pieniężną. Inflacja w Polsce charakteryzuje się względną stabilnością, a publikowane wykresy pokazują niewielkie wahania cen w skali roku. Celem NBP jest utrzymanie krajowej inflacji na poziomie 2,5%, gdyż jest to optymalna wartość korzystna zarówno dla konsumentów, inwestorów, jak i budżetu Państwa. Na podstawie danych dostarczanych przez Urząd Statystyczny, do końca roku 2019, prognozowany jest nieznaczny skok inflacji w Polsce do poziomu 2,6%. Oznacza to wzrost ceny towarów, co jednak nie powinno być wyraźnie odczuwalne przez konsumentów, inwestorów czy przedsiębiorców.