Według polskiego prawa pożyczkodawcą może być zarówno osoba fizyczna albo firma, jak i bank. Natomiast tradycyjne kredyty udziela tylko instytucja bankowa (nie licząc kredytów konsumenckich w formie pożyczki). Co prawda określenie pożyczkodawca i kredytodawca stosowane są w języku polskim jako synonimy, warto mieć jednak świadomość, że pod względem formalnym, pożyczki pozabankowe czy pożyczki prywatne nie są kredytami w myśl prawa bankowego. Dlaczego? Wynika to z tego, że są to dwie zupełnie inne usługi finansowe i podlegają różnym regulacjom prawnym.

  • Pożyczka – usługę pożyczki reguluje Kodeks cywilny oraz tzw. ustawa antylichwiarska. Transakcja pożyczki obejmuje przeniesienie prawa własności pożyczonych środków finansowych na pożyczkobiorcę. Tym samym pożyczkobiorca staje się właścicielem pożyczonych pieniędzy i może wydać je na dowolny cel. Oczywiście zobligowany jest do zwrotu pożyczonych środków wraz z określonymi odsetkami. Co jednak istotne, pożyczka wcale nie musi być odpłatna.

  • Kredyt – udzielanie kredytów odbywa się na zasadach ustalonych w ustawie Prawo bankowe. Kredyty nie mogą być udzielane za darmo. A środki finansowe oferowane w formie kredytu nie przechodzą na własność kredytobiorcy, są jedynie oddane do jego dyspozycji. Zazwyczaj kredyt jest również celowy, czyli pieniądze należy wykorzystać tylko na wcześniej określony cel – odstępstwem jest tutaj kredyt gotówkowy.

Pożyczkodawca pozabankowy

Pożyczkodawca pozabankowy to zarówno osoba prywatna, która udziela pożyczki, jak i pozabankowa firma pożyczkowa. W przypadku firm pożyczkowych stosowano kiedyś określenie parabanki, co nie jest do końca poprawne. Parabanki to podmioty, które oferują przede wszystkim usługi przyjmowania wkładów pieniężnych w postaci inwestycji czy depozytów, świadcząc tym samym pokrewne usługi do bankowych, ale równocześnie nie podlegając regulacjom Prawa bankowego oraz działając bez nadzoru KNF.

Natomiast pożyczkodawca pozabankowy w postaci firmy pożyczkowej, która oferuje chwilówki i pożyczki online w myśl art. 5. § 2 Ustawy o kredycie konsumenckim z dn. 12 maja 2011 r. to przedsiębiorca działający w oparciu o Kodeks cywilny, który w ramach swojej działalności udziela konsumentowi pożyczki i nie jest bankiem ani instytucją oferującą usługi bankowe w myśl ustawy o Prawie bankowym, ani spółdzielczą kasą oszczędnościowo-kredytową czy podmiotem pokrewnym oraz nie udziela kredytów konsumenckich w formie np. rat za oferowane przez siebie usługi lub towary.

Pożyczkodawca instytucjonalny

Do pożyczkodawców instytucjonalnych zalicza się instytucje lub organizacje, które udzielają pożyczkobiorcom pożyczek, zarówno tych z zabezpieczeniem, jak i bez, otrzymując z tego tytułu wynagrodzenie pod postacią odsetek. Pożyczkodawcą instytucjonalnym są np.:

  • Banki komercyjne

  • Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW)

  • Bank Światowy

  • Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR).

Kredytodawca ostatniej instancji

Zadaniem kredytodawcy ostatniej instancji jest zapewnienie bankom komercyjnym bezpieczeństwa i płynności finansowej, czyli de facto zapewnienie ogólnej równowagi w sektorze bankowym. Tego typu podmiotem jest bank centralny (w Polsce jest to Narodowy Bank Polski), który w razie potrzeby zarówno udziela pożyczek bankom komercyjnym, jak i pozwala im na lokowanie nadwyżek pieniędzy w swoich strukturach, w formie obowiązkowych rezerw lub specjalnych lokat terminowych, także depozytów jednodniowych.

Tego typu operacje chronią np. krótkoterminowe stopy procentowe przed spadkami. A w przypadku pożyczki udzielanej dla banków komercyjnych, pozwalają na wypłatę pieniędzy wszystkim klientom w sytuacji gwałtownego odpływu depozytu, kiedy większość środków banku zamrożonych jest w udzielonych kredytach i nie dysponuje on wystarczającą ilością gotówki. Tym samym pożyczkodawca ostatniej instancji to niejako gwarant utrzymania stabilności systemu bankowego.

Kredytodawca hipoteczny

O tym, kto może być kredytodawcą hipotecznym, mówi dokładnie Ustawa z dn. 23 marca 2017 roku o kredycie hipotecznym oraz nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami. W jej myśl kredytodawca hipoteczny musi być podmiotem podlegającym kontroli KNF. Kredytów hipotecznych nie mogą udzielać pozabankowe instytucje pożyczkowe. Mogą natomiast to robić:

  • banki krajowe,

  • SKOK-i,

  • oddziały banków zagranicznych,

  • instytucje kredytowe prowadzące działalność transgraniczną,

  • oddziały instytucji finansowych w rozumieniu prawa bankowego.

Pośrednik kredytowy

Jeśli chodzi o pośrednictwo w kredytach hipotecznych, wspomniana już ustawa o kredycie hipotecznym, wprowadziła regulacje, według których pośrednikami kredytów hipotecznych mogą być osoby, które posiadają wykształcenie ekonomiczne magisterskie i zdały egzamin państwowy. Taki pośrednik kredytowy otrzymuje zezwolenie KNF do wykonywania swojej pracy oraz zostaje wpisany do rejestru pośredników kredytowych.

W przypadku zwykłych kredytów czy pożyczek pośrednikiem kredytowym określa się podmiot (osoba fizyczna lub prawna), który nie jest kredytodawcą, ale w ramach swojej zarobkowej działalności gospodarczej, handlowej lub zawodowej przedstawia konsumentom oferty kredytowe, udziela pomocy i wsparcia w trakcie zawierania umowy kredytowej oraz zawiera w imieniu kredytodawcy umowy o kredyt z konsumentami.

Ramowa umowa pożyczki

Najważniejszym dokumentem potwierdzającym zawarcie transakcji pożyczkowej, który zabezpiecza interesy zarówno pożyczkodawcy, jak i pożyczkobiorcy, jest Ramowa umowa pożyczki. Znajdują się tam wszystkie niezbędne dane i regulacje dotyczące warunków udzielenia pożyczki oraz jej spłaty.

Umowa pożyczki zawiera z reguły:

  • dane firmy pożyczkowej i pożyczkobiorcy,

  • zasady i warunki udzielenia pożyczki,

  • kanały komunikacji (np. Internet, SMS, telefon),

  • harmonogram spłaty pożyczki,

  • wysokość pożyczki i jej koszty (RRSO),

  • zasady dotyczące reklamacji i możliwości odstąpienia od umowy konsumenta lub jej wypowiedzenia przez pożyczkodawcę,

  • konsekwencje w przypadku braku spłaty pożyczki,

  • informacje o promocjach i warunkach promocji.

Ramowa umowa pożyczki może mieć „formę dokumentową”, czyli nie musi być zawarta w sposób tradycyjny, na fizycznym piśmie, można ją zawierać na innych nośnikach informacji np. w postaci elektronicznej.