Windykacja – zarówno dłużnicy jaki i ich wierzyciele powinni mieć pełną świadomość, jak przebiega ten proces. Jakie narzędzia mamy do dyspozycji, kiedy chcemy wyegzekwować naszą własność? Czego możemy się spodziewać jako dłużnicy? Oto najistotniejsze kwestie dotyczące odzyskiwania długów.

Windykacja, windykator – podstawy pojęciowe i przepisy prawne

Windykacja wcale nie jest wymysłem czasów nowożytnych. Już starożytni Rzymianie korzystali z instytucji prawnej nazywanej rei vindicatio. Był to sposób ochrony własności, którą prawo gwarantowało jej właścicielowi. Jeśli rzecz znajdowała się w posiadaniu osoby nieuprawnionej do tego, w oparciu o rei vindicatio można ją było odzyskać.

Wywodzące się z łaciny słowo vindicatio bardzo dobrze przystaje do jego współczesnego znaczenia, bo windykacja jest niczym innym jak dochodzeniem roszczeń. A bardziej szczegółowo, przytaczając definicję ze Słownika Języka Polskiego PWN, windykacja to „dochodzenie w sposób określony w przepisach swoich praw lub rzeczy do zapłaty”. Zaś sam windykator to „osoba lub przedsiębiorstwo zajmujące się windykacją”.

Podstawy prawne windykacji określa Trzecia Księga Kodeksu cywilnego – Zobowiązania. Odnoszą się one do praw wierzyciela i obowiązków dłużnika. Jest to cały zestaw działań czyli czynności prawnych, czynności procesowych oraz czynności faktycznych, których celem jest doprowadzenie dłużnika do wykonania zobowiązania. W artykule 354, § 1 Kodeksu cywilnego czytamy, że „Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w sposób odpowiadający tym zwyczajom.” Ponadto 481, § 1 Kodeksu cywilnego mówi, że „Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.” Co ważne, do windykacji może dojść również po śmierci dłużnika (922 art. Kodeksu cywilnego) – obowiązek spłaty przechodzi na jego spadkobierców.

Na tej podstawie wierzyciele mogą dochodzić swoich roszczeń. W rolę wierzyciela mogą wchodzić również specjaliści od windykacji czyli firma windykacyjna bądź kancelaria windykacyjna. Tu trzeba zaznaczyć, że podmioty te działają jak podmioty gospodarcze, podlegają wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Przedmiotem ich działalności jest windykacja należności w imieniu wierzyciela (na podstawie pełnomocnictwa) bądź w imieniu własnym czyli jako wierzyciel (na podstawie cesji wierzytelności). Te zasady są również określone w przepisach Kodeksu cywilnego.

Windykacja długów – jakie czynności są podejmowane?

Dwa podstawowe rodzaje windykacji określają sposób, w jaki przebiega odzyskiwanie długów. Są to windykacja polubowna i windykacja sądowa. Często bywa tutaj wydzielana również windykacja egzekucyjna jako ostatni etap procesu.

  • Windykacja polubowna

Dotyczy ona zazwyczaj tzw. „młodych długów”. Często również tych, które nie opiewają na wysokie kwoty, ale nie jest to zasada. Polega głównie na przypominaniu dłużnikowi o zobowiązaniu i nakłanianiu go do zwrotu długu. Narzędzia najczęściej stosowane to: wezwanie do zapłaty, przypominanie o konieczności uregulowania zobowiązań, ale również uświadamianie konsekwencji wynikających z braku płatności. Inne działania, które są podejmowane, to przekazanie danych dłużnika do baz Biur Informacji Gospodarczej czy opublikowanie długu na giełdzie długów.

  • Windykacja sądowa

Do windykacji sądowej dochodzi, kiedy żadne z wcześniej podjętych działań nie przyniosły zamierzonych skutków. Podejmowane środki i czynności wkraczają na drogę prawną. Ich celem jest uzyskanie wyroku lub sądowego nakazu zapłaty. Ten ostatni uzupełniony jest o klauzulę wykonalności, na podstawie której dochodzi do egzekucji komorniczej.

Windykacja miękka i twarda

Innym, bardzo często stosowanym kryterium jest podział windykacji na twardą i miękką. Bywają one też zamiennymi określeniami na windykację polubowną i sądową. W przypadku windykacji miękkiej przeprowadzane działania rzeczywiście pokrywają się z postępowaniem polubownym. Sami windykatorzy są skłonni do zawarcia ugody i bardziej wyrozumiali dla dłużników. Kontakty odbywają się zazwyczaj na odległość – przy użyciu telefonu, listów, e-maili, smsów. Natomiast w przypadku windykacji twardej podejmowane są dużo bardziej poważne kroki prawne – tak jak w przypadku windykacji sądowej. Jednym z narzędzi może być tu również bezpośrednia windykacja – tzw. windykacja terenowa, w trakcie której windykator terenowy kontaktuje się z dłużnikiem w miejscu jego zamieszkania.

Windykacja od firm i windykacja od osób prywatnych może się nieco różnić, jeśli chodzi o wykorzystywane narzędzia i formy. Inne argumenty i działania będą przekonujące dla przedsiębiorcy, a inne dla osoby prywatnej. W przypadku egzekwowania należności od firm, w grę wchodzi tzw. windykacja gospodarcza, której narzędzia są dużo bardziej dostosowane do specyfiki działania akurat w tym obszarze, szczególnie w kontekście prawnym. Warto wspomnieć tutaj chociażby o możliwości, którą jest windykacja na koszt dłużnika. Co to takiego? To prawo, którym dysponuje wierzyciel na mocy przepisów o terminach zapłaty w transakcjach handlowych – kosztami windykacji może obciążyć swojego dłużnika.

Kiedy skuteczność windykacji jest największa?

Skuteczna windykacja nie powinna być kojarzona jedynie z czynnościami, które np. firma windykacyjna bądź wierzyciel osobiście podejmują już po powstaniu zobowiązania. Wiąże się ona również z wszelkimi działaniami, które nie doprowadzają do powstania długu. Tutaj chodzi przede wszystkim o rzetelny monitoring płatności. Prewencja dotyczy także zarządzania ryzykiem transakcyjnym. W tym przypadku najistotniejszy jest proces weryfikacji swoich potencjalnych kontrahentów, zanim podejmiemy z nimi współpracę.

Odzyskiwanie długów jest tym bardziej skuteczne, im wcześniej ten proces rozpoczniemy. Największą ściągalnością charakteryzują się tzw. młode długi. To zobowiązania, które powstały stosunkowo niedawno. Zgodnie ze statystykami przyjmuje się, że młody dług to taki, który w kontekście czasu powstania zobowiązania nie przekroczył 3 miesięcy. Bardziej szczegółowe statystyki pokazują, że windykacja długów nie starszych niż 30 dni jest najbardziej skuteczna. Aż 90% zobowiązań windykowanych w tym terminie kończy się sukcesem – odzyskaniem należności. Natomiast te długi, które próbuje się odzyskać po 180 dniach są odzyskiwane już w zaledwie kilku procentach. Rozbieżność jest tu zatem ogromna.